2023 dünyada nasıl geçti? 

Dünyada ve Türkiye’de 2023’ü en çok hatırlatacak olaylar arasında ne yazık ki kötü gelişmeler başı çekti. 

Tüm gelişmelere ve 2023’ün arka planda en çok konuşulan ekonomik eğilimlerine bakalım… 

Türkiye ve Suriye’de depremler: En az 67 bin ölü 

6 Şubat günü Türkiye’nin ve komşu Suriye’nin bazı kısımlarını vuran bir dizi yıkıcı sarsıntı sonrasında 67 binden fazla insan hayatını kaybetti. 

Binlerce bina yıkılarak on binlerce bölge sakini mahsur kaldı. Antakya’da saatler içinde meydana gelen 7,8 ve 7,7 büyüklüğündeki depremler en çok hasarı verdi. Deprem Türkiye’de 1939’dan beri görülen en büyük deprem oldu. 

Türkiye’nin güney ve orta kesimlerinde tahminen 59.000 kişi öldürülürken, savaşın harap ettiği Suriye’de 8.000’den fazla vatandaş hayatını kaybetti. Etkilenenler arasında Şanlıurfa ve Halep gibi tarihi kentler de yer aldı.

Gazze: En az 20 bin ölü, moloz yığını, belirsizlik

2023’te dünyaya damga vuran olayların en acısı Gazze’de yaşananlar. 

7 Ekim 2023’te Gazze’deki Filistinli silahlı gruplar İsrail’e doğru binlerce roket fırlattı ve Gazze’nin çevre çitlerini birçok yerden geçerek İsrail kasabalarına girdi ve İsrail güçlerini ve sivilleri öldürüp esir aldı. 

İsrail ordusu “savaş” ilan etti ve Gazze Şeridi’ndeki konut binaları ve sağlık tesisleri de dahil olmak üzere “hedefleri” vurmaya başladı. 

O zamandan bu yana, Gazze’nin bazı kısımları moloz yığınına dönerken binlerce insan öldürüldü ve bir milyondan fazla insan yerinden edildi.

Resmi rakamlara bakarsak, İsrail’in Hamas’ın 7 Ekim saldırıları sonrasında bölgeyi bombalamaya başlamasından bu yana Gazze’de en az 20 bin Filistinlinin öldürüldü. 

Gazze’nin Hamas yönetimindeki sağlık bakanlığından alınan verilere göre, yedi günlük ateşkes hariç, çatışmaların başlangıcından bu yana her gün ortalama 300’e yakın kişi öldürüldü. 

Ölüleri saymak herhangi bir savaş bölgesinde zor bir iş ve Gazze’deki doktorlar ölü sayısının büyük olasılıkla çok daha yüksek olacağını, çünkü bu rakamın yıkılan binaların enkazı altında kalan veya hastanelere götürülmeyen cesetleri içermediğini söylüyor.

Kayıp denizaltı Titan 

İçinde beş kişiyi taşıyan Titan denizaltısı, 18 Haziran’da Kuzey Atlantik Okyanusu’nda patladı. Denizaltı, Titanik’in 111 yıllık enkazını 12.000 feet su altında ziyaret etmek için yapılan derin deniz ekstrem turizm misyonunun bir parçasıydı. Günlerce süren meşakkatli arama ve kurtarma görevlerinin ardından yetkililer, Titanik’in pruvasından yaklaşık 500 metre uzakta, 22 metrelik denizaltıyla tutarlı bir enkaz alanı bulunduğunu doğruladı.

Gemideki yolcular arasında keşif gezisini yürüten ve tasarlayan OceanGate şirketinin CEO’su Stockton Rush, Fransız derin deniz kaşifi ve Titanik uzmanı Paul-Henri Nargeolet, İngiliz işadamı Hamish Harding ve Pakistanlı-İngiliz işadamı Shahzada Dawood ve oğlu Süleyman 

Rusya-Ukrayna savaşı bir yıl daha devirdi 

Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinden bir yıldan fazla bir süre sonra, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy’nin sürekli asker ve silah tedarikini harekete geçirmek için çabalaması ve kilit müttefikler olan Avrupa ve Amerika’nın iç politikadaki değişiklikler nedeniyle finansmanı yavaşlamasıyla savaş devam etti. 

Ölü sayısına ilişkin somut bir bilgi olmasa da BM tahminleri 10.000’den fazla Ukraynalı sivilin öldürüldüğünü söylüyor. 

Bu arada Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kiev’in Moskova’nın güvenlik kaygılarını dikkate alan bir anlaşma yapmaması halinde savaşın devam edeceğini savunuyor. 

İmran Han’ın tutuklanması ve Navaz Şerif’in dönüşü

2022-2023 İmran Khan için hareketli bir yıldı. Nisan 2022’de gensoru önergesi ile Pakistan’ın Başbakanlık görevinden alınan kriket oyuncusu olup siyasetçi olan bu kişi, görevdeyken alınan pahalı hediyelerin ayrıntılarını açıklamamakla suçlandığı Toshakhana davasında tutuklandı ve hapse atıldı. 

Khan’ın tutuklanmasını, Rawalpindi’deki ordu karargahına ve Kolordu Komutanının Lahor’daki ikametgahına baskın yapılması da dahil olmak üzere, destekçilerinin kolluk kuvvetleriyle çatıştığı günlerce süren drama izledi.

Bu arada olaylar, dört yıldır Londra’da sürgünde olan eski Başbakan Navaz Şerif’in de geri dönüşünün önünü açtı. Gelecek yılın başında genel seçimlerin yapılması planlandığı sırada geri dönüşü, geniş kesimlerce iktidara başka bir saldırının habercisi olarak görülüyor.

Gezegenin ekonomik durumu 

Enflasyon, artan tüketici fiyatları ve yaşam pahalılığıyla birlikte birçok ülke için büyük bir sorun haline geldi. Dünya çapındaki merkez bankaları, enflasyonla mücadele etmek ve ekonomilerini istikrara kavuşturmak için Türkiye dahil faiz artırımları uygulayarak yanıt verdi.

Rusya ile Ukrayna arasında devam eden çatışmanın derin ekonomik sonuçları oldu; küresel tedarik zincirlerini bozdu, enerji fiyatlarında artışlara neden oldu ve hassas bölgelerde gıda kıtlığına katkıda bulundu.

Enerji krizi, başta petrol ve doğal gaz olmak üzere enerji fiyatlarının yükselmesine yol açtı. Jeopolitik gerilimler enerji krizine çözüm bulma çabalarını daha da karmaşık hale getiriyor.

COVID-19 salgını, küresel tedarik zincirleri üzerinde kalıcı etkiler bırakarak çeşitli endüstrilerde kıtlıklara ve aksamalara yol açtı. Ticari anlaşmazlıklar ve korumacı önlemler bu zorluklara eklendi.

Kripto para piyasasında oynaklıklar 

Kripto para piyasası, Bitcoin ve Ethereum gibi büyük kripto para birimlerinin değer dalgalanmalarına tanık olmasıyla önemli bir dalgalanma yaşadı. Düzenleyici incelemeler ve piyasa istikrarına ilişkin endişeler de kripto ortamını etkiledi.

Çeşitli zorluklar nedeniyle 2023 yılı ekonomik büyüme tahminlerinin aşağı yönlü revize edilmesi, potansiyel küresel durgunluk endişelerini artırdı. ABD, Çin ve Avrupa gibi büyük ekonomilerdeki yavaşlayan ekonomik büyüme bu korkulara katkıda bulundu.

Sürdürülebilir finans ve yeşil yatırımlara odaklanma, birçok ülke ve kurumun net sıfır emisyon hedeflerini taahhüt etmesi ve çevre dostu uygulamaları teşvik etmesiyle ivme kazandı ancak 2050 hedefleri için katedilmesi gereken çok yol var. 2024’te daha sürdürülebilir politikalar dileğiyle… 

Pınar Tarcan

• Bu makale n-ost işbirliği ile “Competative Narratives” projesi kapsamında hazırlanmıştır.